Roczna informacja o pracy Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie w 2001 r.

I. Informacje ogólne

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie działa na podstawie ustawy z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (t. jedn. Dz. U. 2001, Nr 79, poz. 856) oraz regulaminu organizacyjnego uchwalonego przez Zgromadzenie Ogólne SKO w Warszawie w dniu 27 stycznia 1995 r. z późn. zm. (tekst jednolity po zmianach dokonanych Uchwałą Zgromadzenia Ogólnego Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie z dnia 19 lutego 2001 r.).

Rok 2001 był jedenastym rokiem działania Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie.

II. Najważniejsze zmiany przepisów proceduralnych i prawa materialnego, jakie nastąpiły w 2001 r.

Proceduralną podstawą orzekania składów Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie jest kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997 Nr 137 poz. 926 ze zm.). Po zmianie, jaka dokonała się w nowelizacji Kodeksu postępowania administracyjnego ustawą z dnia 2 marca 2000 r. o zmianie ustawy Kodeks postępowania administracyjnego oraz ustawy o administracji rządowej w województwie (Dz. U. 2000 Nr 22 poz. 268) istnieje domniemanie ogólne właściwości samorządowego kolegium odwoławczego jako organu administracji publicznej wyższego stopnia. Inne organy mogą pełnić taką funkcję jedynie „jeżeli ustawy szczególne tak stanowią”. Zmiana ta, jak się okazuje, ma bardzo istotne konsekwencje dla pracy organów administracji publicznej, a przede wszystkim dla samorządowych kolegiów odwoławczych.

Najważniejsze akty prawa materialnego, stanowiące podstawę decyzji od których odwołania rozpatruje Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie również ulegały w ostatnim czasie większym lub mniejszym zmianom. Dotyczy to: ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. o zagospodarowaniu przestrzennym (t. j. Dz.U. 1999 Nr 15, poz. 139 z p. zm.), ustawy z dnia 4 września 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności (t. jedn. Dz. U. 2001 nr 120, poz. 1299), ustawy z 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz. U. 1998, nr 64 poz. 414 z p. zm.), ustawy z dnia 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (t. jedn. Dz.U. 2000, Nr 71 poz. 838 z p. zm.). Na skutek wejścia w życie w dniu 26 maja 2001 r. przepisów ustawy z dnia z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustawy o ewidencji ludności i dowodach osobistych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2001 r. Nr 43, poz. 476), wojewoda stał się od tego dnia organem odwoławczym w sprawach meldunkowych, dotyczących aktów prawa cywilnego, zmian imion i nazwisk.

Szczególnie istotne zmiany zaszły jednak w sferze ochrony środowiska i w związku z tym także w sprawach z zakresu zagospodarowania przestrzennego. W okresie od 1 stycznia 2001 r. do 30 września 2001 r. obowiązywały przepisy ustawy z 9 listopada 2000 r. o dostępie do informacji o środowisku i jego ochronie oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 109 poz. 1157), kształtujące specyficzne procedury w sprawach, dotyczących przedsięwzięć mogących pogorszyć stan środowiska. W dniu 1 października 2001 r. weszła w życie ustawa z 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627), kompleksowo regulująca wszystkie zagadnienia związane z ochroną środowiska, w tym także kształtująca szereg procedur decyzyjnych, w których Kolegium jest organem wyższego stopnia. Zmiany dotyczą także opłat i kar za usuwanie drzew i krzewów - obowiązujące przepisy są surowsze niż poprzednie.

III Obsada kadrowa Kolegium

etaty (wg stanu na 31 grudnia 2001 r.)

Stan zatrudnienia w Samorządowym Kolegium Odwoławczym w Warszawie pod koniec roku 2001 kształtował się następująco:

1. Członkowie Kolegium

- Prezes - 1 etat

- Wiceprezes - 1 etat

- etatowi członkowie kolegium - 23 etatów

razem członkowie kolegium - 25 etatów

- pozaetatowi członkowie kolegium - 19 osób

Kolegium w pełnym składzie liczy 44 członków.

2. Biuro Kolegium

- Kierownik Biura - 1 etat

- Główny Księgowy - 0,75 etatu

- pozostali etatowi pracownicy biura i obsługi budynku - 25,75 etatów

razem pracownicy Biura 27,5 etatów.

Łącznie na dzień 31 grudnia 2000 r. 52,5 etatu

Średniorocznie wykorzystano 52,5 etatu.

3. W lutym 2001 r. wygasła sześcioletnia kadencja Prezesa Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie, Leszka Kamińskiego. Od tego czasu pełnił on obowiązki Prezesa przez cały niemal rok 2001. W marcu odbyły się bowiem wybory kandydatów na prezesa Kolegium, lecz wobec nieprzyjęcia nominacji przez kandydatkę Panią Krystynę Sawicką, Kancelaria Prezesa Rady Ministrów zażądała powtórzenia procedury wyborczej, co nastąpiło w październiku 2001 r., i skutkiem czego było powołanie w dniu 27 grudnia 2001 r. na stanowisko Prezesa Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie Leszka Kamińskiego.

4. W kwietniu 2001 r. Prezes Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie ogłosił konkurs na członków kolegium. W wyniku tego konkursu Zgromadzenie Ogólne Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie zaopiniowało, a Prezes Rady Ministrów mianował w 2001 r. - ośmiu pozaetatowych członków Kolegium. Cztery osoby spośród nich nie uczestniczyły dotąd w pracach Kolegium, cztery inne - to członkowie pozaetatowi wybrani na drugą kadencję

W październiku upłynęła kadencja dwojga pozaetatowych członków Kolegium powołanych w 1995 r.

IV. Lokal Kolegium

Kolegium zajmuje od kilku lat budynek przy ul. Senatorskiej 35, pozostający w zasobach Gminy Warszawa Centrum, a stanowiący część kompleksu „Pałacu Błękitnego”. Roszczenia następców prawnych poprzednich właścicieli tej nieruchomości są rozpatrywane przez Sąd Apelacyjny, oraz Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Łodzi (wyznaczone przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji). Postępowanie administracyjne w tej sprawie jest obecnie zawieszone, do czasu zakończenia postępowania sądowego.

Skutkiem złożenia przez Wojewodę Mazowieckiego oświadczenia w wygaśnięciu jego obowiązków w zakresie czynszu wynikającego z umowy najmu było niepłacenie należności czynszowych na rzecz ZDK Warszawa-Śródmieście, pomimo istnienia takiego obowiązku Wojewody wynikającego z trójstronnego porozumienia w sprawie siedziby SKO w Warszawie. Obecnie Gmina zobowiązała się umorzyć należności z tego tytułu za rok 2001, zaś budżet kolegium na rok 2002 został powiększony o kwotę 30.000 zł, m.in. staraniem Wojewody Mazowieckiego, w związku z czym Kolegium przejęło od 2002 r. obowiązek wnoszenia czynszu na rzecz ZDK.

Porozumienie podpisane z następcami prawnymi b. właścicieli - jeśli skutecznie potwierdzą swoje prawa do nieruchomości - gwarantuje Kolegium utrzymanie stawki czynszowej przez okres trzech lat na niezmienionym poziomie.

5. Budżet Kolegium

Plan finansowy Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie, po zmianach na 2001 r. wynosił 4 158 060 zł, z czego wynagrodzenia pracowników stanowiły 2 500 000 zł., wydatki bieżące - 1 264 160 zł, zaś na wydatki majątkowe zaplanowano kwotę 118 000 zł.

Na skutek wykonania rozporządzenia Rady Ministrów z 23 października 2001 r. w sprawie blokowania niektórych wydatków w budżecie państwa na rok 2001 (Dz.U. Nr 125 poz. 1373) w części budżetu Państwa obejmującej Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie zablokowano 132 000 zł, co spowodowało konieczność ograniczania wydatków w poszczególnych grupach planu (za wyjątkiem wynagrodzeń). Nie wydatkowano więc znacznej części wydatków majątkowych - 111 748 zł, co stanowi ok. 5 % tej części planu, oraz ograniczono pozostałe wydatki w wysokości 20 252 zł.

Ograniczenia te spowodowały niemożność odnowienia znacznie już przestarzałego sprzętu komputerowego, którym posługują się pracownicy Kolegium, a także uszczuplenie innych planowanych zakupów. Uniemożliwiło też zakupy niezbędnych materiałów służących bezpośrednio załatwianiu spraw (papieru, kopert, itp.), a także brak dostatecznych środków na opłaty pocztowe.

Wydatki bieżące Kolegium zostały w maksymalnym stopniu zracjonalizowane - zastosowano ograniczenia w wysyłaniu korespondencji drogą pocztową (w ramach dozwolonych prawem), ponadto Kolegium, w ramach uzgodnień z jednostkami samorządu terytorialnego, korzysta z przewożących korespondencję pracowników tych jednostek. Oszczędza się papier i wyposażenie biurowe.

Nie można jednak powstrzymać mechanizmu starzenia się sprzętu komputerowego, na którego działaniu oparta jest w znacznym stopniu organizacja pracy Kolegium. Funkcjonująca w Kolegium sieć komputerowa łączy zarówno pracowników biura, jak i sprawozdawców. Jakakolwiek awaria czy zatrzymanie, w części łączącej komputery biura powoduje natychmiastową blokadę informacji dla stron postępowania i wstrzymuje pracę całego kolegium. Zakład Ubezpieczeń Społecznych również zwiększa swoje wymagania co do formy przekazywanych dokumentów - konieczność stosowania internetu wymusza zakup sprzętu o coraz wyższych parametrach technicznych. Wobec bardzo nieznacznych wydatków, jakie Kolegium mogło poczynić w 2001 r. na ten cel (jedynie 5 % zaplanowanej kwoty), nie dokonano projektowanych zakupów, czego skutkiem będzie wzrastająca awaryjność sprzętu technicznego.

Mniejsze niż planowano środki spowodowały także ograniczenie załatwiania spraw przez członków pozaetatowych, co w połączeniu z brakami materiałowymi odbiło się oczywiście na liczbie załatwionych spraw przez Kolegium w ogóle.

VI. Statystyka spraw

Liczba spraw ujętych w ewidencji ogółem w 2001 r. 13 174

w tym

spraw pozostałych z lat ubiegłych 3 125

w tym:

z zakresu opłat za użytkowanie wieczyste 905

spraw administracyjnych - 2 220

wpływ spraw w 2001 r. 10 049

w tym:

A. Rodzaje spraw ujętych w ewidencji w 2001

Liczba spraw administracyjnych (w tym zaległości z 2000 r. - 2 220 spraw)

podlegających rozpoznaniu w 2001 r., 9 299

W roku 2001 na 7 079 spraw administracyjnych wpłynęło spraw z zakresu:

liczba %

podatków i opłat lokalnych	730	10
zagospodarowania przestrzennego	1611	23
pomocy społecznej	1042	15
spraw meldunkowych i dodatków mieszkaniowych	653	9
gospodarki nieruchomościami	1616	23
ochrony środowiska	233	3
zezwoleń na sprzedaż napojów alkoholowych i koncesji na taksówki	256	4
prawa wodnego	26	0
innych (ewidencja działalności gospodarczej, egzekucja adm. ochrona danych osobowych etc.)	175	2
spraw drogowych i rejestracji pojazdów	718	10

Szczegółowy podział spraw administracyjnych wpływających do Kolegium z gmin województwa mazowieckiego znajdujących się w zasięgu właściwości miejscowej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie zawiera Załącznik nr 1.

2. Liczba spraw z zakresu

aktualizacji opłat za użytkowanie wieczyste 2 406

Wpływ tych spraw szczegółowo przedstawiony jest w Załączniku nr 2

C. Sprawy nie podlegające rozpatrywaniu w trybie

decyzji lub postanowień 564

Razem 10 049 spraw, co oznacza, że miesięcznie średnio wpływało do Kolegium 837 spraw.

VII. Liczba rozstrzygnięć administracyjnych Kolegium

Rodzaje rozstrzygnięć w rozbiciu na poszczególne gminy i rodzaje spraw ujęto w Załączniku nr 3.

Spośród 3 125 spraw pozostających do rozstrzygnięcia z lat wcześniejszych (w tym 2 220 spraw administracyjnych i 905 sprawy z aktualizacji opłat za użytkowanie wieczyste) rozstrzygnięto w roku 2001 spraw 2 675

w tym: administracyjnych - 1 825

z opłat za użytkowanie wieczyste - 850

Utrzymane zostało w rejestrach Kolegium oraz w niniejszym sprawozdaniu częściowe wyodrębnienie orzeczeń wydawanych w trybie ordynacji podatkowej spośród orzeczeń administracyjnych, bowiem proceduralną podstawą załatwiania tych spraw jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. 1997 Nr 137 poz. 926 ze zm.).

Spośród 7 079 spraw administracyjnych, które wpłynęły w 2001 r.:

Liczba spraw rozstrzygniętych ogółem w 2001 r.	5 139
Liczba spraw pozostałych do rozstrzygnięcia na koniec roku -	1 940

3. Sposób rozstrzygnięcia :

	Ordynacja podatkowa	% do rozstrzyg- nięć podatko- wych ogółem	Sprawy admini-stracyjne	% do rozstrzyg-nięć administra-cyjnych ogółem
1) sprawy rozstrzygnięte merytorycznie (tzn. w sposób pozwalający na ocenę prawidłowości orzeczenia organu I instancji)	312	79 %	3 584	83%

w tym:

a) decyzje utrzymujące w mocy, decyzje odmawiające stwierdzenia nieważności decyzji ostatecznej oraz odmawiające lub utrzymujące w mocy postanowienia o odmowie wznowienia postępowania (pozytywnie oceniające rozstrzygnięcia gmin)	124	32%		1 755		41%
b) decyzje zmieniające decyzję organu I instancji, uchylające decyzję organu I instancji i umarzające postępowanie (do tej kategorii zaliczono także decyzje uchylające bądź zmieniające w części decyzję organu I instancji)	12		3%		393		9%
c) decyzje stwierdzające nieważność decyzji organu I instancji	1		0%		101		2%
d) decyzje uchylające decyzję organu I instancji i przekazujące sprawy do ponownego rozpatrzenia	175		45%		1 335		31%

2) sprawy rozstrzygnięte w inny sposób - w tym: stwierdzenie uchybienia terminu do wniesienia odwołania, niedopuszczalność odwołania, zawieszenie postępowania, umorzenie postępowania odwoławczego (oraz wszelkie inne rozstrzygnięcia nie wymienione w innych punktach zestawienia)	58	14%	453	10%
3) Postanowienia wydane w toku rozpatrzenia zażaleń na bezczynność organu	14	3%	90	2%
4) sprawy zakończone w inny sposób (art. 64, 65,66 i inne)	9	2%	170	4%

VIII. Liczba orzeczeń w sprawie opłat za użytkowanie wieczyste.

1. Z wpływu w roku 2001

Rozpoznano ogółem wniosków - 1 301

w tym:

	zawarto ugody		9
	oddalono wnioski		706
	ustalono opłatę w nowej wysokości		345
	sprzeciwów od orzeczeń Kolegium wniesiono		163

pozostało zatem w mocy 1138 orzeczeń Kolegium, ustalających opłatę za użytkowanie wieczyste lub oddalających wniosek.

Do rozpoznania w 2002 r. pozostało wniosków z lat ubiegłych i 2001 r.: 1160

Ponieważ zarówno Starostowie, jak i większość zarządów gmin wypowiadają opłaty za użytkowanie wieczyste gruntów pod koniec roku, sprawy przechodzą do rozpoznania na rok następny.

I tak do rozpoznania z 2406 wniosków, które wpłynęły w 2001 r pozostało w 2002 r. spraw 1105.

Mniej spraw niż w latach poprzednich kończyło się ugodami, natomiast tylko w ok. 9 % wnioskodawca lub zarząd gminy (czasem obie strony) wniósł sprzeciw od orzeczenia kolegium.

Wpływ spraw z tego zakresu nie zmniejszył się - w dalszym ciągu dokonywane są wypowiedzenia dotychczasowych opłat za użytkowanie wieczyste gruntów związanych z własnością lokali w domach wielomieszkaniowych. Szczególnie na terenie Warszawy jest to problem bardzo wielu użytkowników wieczystych. Znaczna obecnie wartość gruntów podnosi w sposób istotny opłaty - nawet do kilkuset złotych rocznie dla właścicieli mieszkań, co powoduje liczne kontrowersje.

IX. Liczba orzeczeń Kolegium wydanych w 2001 r. zaskarżonych do Naczelnego Sądu Administracyjnego - 431

Zaskarżalność orzeczeń Kolegium w dalszym ciągu, podobnie jak w czasie ostatnich kilku lat utrzymuje się na poziomie oscylującym około 10 procent - tak jest i w roku 2001.

Ogółem w roku 2001 zaskarżono 829 orzeczeń Kolegium wydanych w różnych latach. Wobec tego, że w roku 2001 udało się zakończyć w sumie 6960 spraw administracyjnych z różnych lat, a zaległość stanowiły przede wszystkim sprawy prowadzone w związku z przepisami dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279), nieco większa liczba zaskarżeń w tych sprawach jest również naturalna.

X. Liczba spraw rozpoznanych w 2001 r. przez Naczelny Sąd Administracyjny

Naczelny Sąd Administracyjny w 2001 r. przekazał 1018 orzeczeń pochodzących z różnych okresów pracy Kolegium.

	orzeczenia formalne				orzeczenia merytoryczne
rok wpływu sprawy do Kolegium	skarg odrzucono	postępo- wań umorzo-no	inne formal-ne	spory kompetencyjne	skarg oddalono	skarg uwzględnio-no	razem
1995	1	1					2
1996		1	1				2
1997	1	2	3		9	3	18
1998	6	11	10	2	60	21	110
1999	23	36	25	1	91	50	226
2000	68	60	135	69	131	45	508
2001	43	37	52	3	11	6	152
suma	142	148	226	75	302	125	1018

W roku 2001 znacznie wzrosła liczba orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego, wpływających do Kolegium - o ponad 200 w stosunku do roku ubiegłego. Powyższe zestawienie orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego obejmuje także rozstrzygnięcia sporów kompetencyjnych, których liczba - 75, co stanowi ok. 7 % - jest znacząca. Można stwierdzić, na podstawie przytoczonych wartości, że wyrażona w wyrokach ocena decyzji Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie jest nadal dobra, bowiem wyroki negatywnie oceniające decyzje SKO stanowią jedynie 12 % w stosunku do ogółu orzeczeń NSA, które wpłynęły do Kolegium w 2001 r. Wyroki oddalające skargę stanowią ok. 71 % rozstrzygnięć merytorycznych, a uwzględniające ją - ok. 29 %.

Niemal równa jest liczba uchyleń przez Sąd zarówno decyzji Kolegium, jak decyzji organu I instancji (53), oraz liczba przypadków, w których uchylono tylko decyzję Kolegium (63). Negatywna ocena przeprowadzonego przez organy obu instancji postępowania zdarzała się szczególnie często w sprawach z zakresu ewidencji ludności, które, już nie należą do kompetencji Kolegium. Zanotowano także przypadek stwierdzenia nieważności decyzji obydwu instancji na podstawie uznania przez Sąd, że przepis, na podstawie którego orzekały organy jest niekonstytucyjny (sprawa dotyczyła nieobowiązujących już przepisów o opłatach drogowych).

Spory kompetencyjne, wszczęte w roku 2000 wnioskami dotyczącymi kwestii właściwości organu wyższego stopnia w sprawach rozstrzyganych na podstawie art. 9a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.jedn. Dz. U. 2000 Nr 46 poz. 543) doczekały się rozstrzygnięć. W jednej ze spraw nastąpiło rozstrzygnięcie przez skład powiększony - siedmiu sędziów (postanowienie z 5 marca 2001 r. sygn. OSA 1/01, publ. ONSA 2001 Nr 3, poz. 95), które kształtuje orzecznictwo. Dalsze więc rozstrzygnięcia, w liczbie ok. 70, w myśl wymienionego postanowienia, wskazywały Wojewodę jako organ wyższego stopnia w sprawach dotyczących wywłaszczeń i odszkodowań za wywłaszczone nieruchomości.

X. Inne formy działalności Kolegium

a) Pytania prawne

Ustawa z dnia 12 października 1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (t. jedn. Dz. U. 2001, Nr 79, poz. 856) wskazuje możliwość zwrócenia się przez pełny skład Kolegium z pytaniem prawnym do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Pytania prawne są niezwykle istotną formą działania Kolegium, ponieważ uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego rozstrzygają wątpliwości, a niekiedy rozbieżności w orzeczeniach składów Kolegium, które nie mogą być usunięte w normalnej pracy orzeczniczej składów orzekających.

W roku 2001 jeden ze składów orzekających sformułował pytanie w sprawie dotyczącej wniosku o stwierdzenie nieważności decyzji o sprzedaży lokali mieszkalnych w budynku posadowionym na gruncie, który, na podstawie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279) został w części oddany w użytkowanie wieczyste następcom prawnym byłych właścicieli. Pytanie brzmiało następująco:

I. Czy dopuszczalne jest prowadzenie - na żądanie strony - postępowania o stwierdzenie wydania decyzji administracyjnej z naruszeniem prawa (wyłącznie w zakresie art. 158 § 2 k.p.a.)?

II. Czy żądanie podjęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji, zwierające informację o zamiarze zgłoszenia następnie roszczenia o odszkodowanie na podstawie art. 160 k.p.a., jest - w zakresie art. 28 k.p.a. - elementem dostatecznym wykazania istnienia interesu prawnego do żądania wszczęcia takiego postępowania administracyjnego i ogranicza obowiązek organu administracyjnego ustalenia warunków podmiotowych zgłoszonego żądania?

III. Czy stwierdzenie nieważności decyzji odmawiającej przyznania prawa własności czasowej w trybie przepisów dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów w m.st. Warszawie (Dz.U. nr 50. poz. 279), przez przyjęciu domniemania prawnego wywierania skutku ex tunc, wywołuje skutek pozwalający na ustalenie wsteczne, że ani Skarb Państwa, ani Gmina m.st. Warszawy nigdy nie nabyły prawa do dysponowania tą nieruchomością warszawską, albo jej częściami składowymi (np. lokalem znajdującym się w budynku położonym na takim gruncie)?

Pytanie to wpisuje się w spory już rejestr orzeczeń dotyczących gruntów warszawskich, które to sprawy od lat stanowią w pracy Kolegium część liczbowo znaczącą, a orzeczniczo bardzo interesującą i skomplikowaną.

1. Szkolenie aplikantów radcowskich

Kolejny już rok Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Warszawie jest miejscem praktyk dla aplikantów radcowskich. Z prośbą o umożliwianie odbycia takich praktyk zwróciła się do Kolegium Okręgowa Izba Radców Prawnych, w wyniku czego kilkudziesięciu aplikantów zapoznaje się w ciągu roku z działaniem organów administracji publicznej. Jest to zadanie, które dodatkowo i całkowicie nieodpłatnie obciąża pracowników Kolegium, jednak w ten sposób przyszli radcowie zdobywają niezbędne doświadczenie w pracy administracyjnej, które z pewnością zaowocuje w ich pracy, po wejściu Polski do Unii Europejskiej.

1. Działalność Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych

Spotkania Krajowej Reprezentacji Samorządowych Kolegiów Odwoławczych w 2001 r. były nieliczne - z racji oszczędności budżetowych oraz ze względu na przeciągający się w czasie tryb powołań prezesów, których wybierano w prawie wszystkich spośród czterdziestu dziewięciu Kolegiów.

Podsumowanie

Przedstawione liczby i zestawienia zawarte tak w części tekstowej jak i w załącznikach o charakterze tabelarycznym, kształtują obraz pracy Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Warszawie w 2001 r. Rok ten uznać należy za bardzo trudny, co staje się widoczne szczególnie w zestawieniu z wynikami z lat ubiegłych.

W stosunku do roku 2000 wpływ spraw wzrósł o około 20 % (z 8 024 do 10 049). Zważywszy, że zaległość z roku 2000 i poprzednich była o kilkaset spraw większa, to w rezultacie Kolegium miało do rozpatrzenia, przy niemal niezmienionej liczbie członków, olbrzymią liczbę ponad 13 tysięcy spraw.

Zakończono ok. 9 100 spraw - zarówno administracyjnych, jak i z zakresu aktualizacji opłaty za użytkowanie wieczyste, co stanowi jednak liczbę mniejszą niż roczny wpływ. Zaległość powiększyła się zatem i wynosi ok. 3 600 spraw z różnych lat, zarówno spraw administracyjnych, jak i z zakresu użytkowania wieczystego

W ciągu kilku ostatnich lat systematycznie zwiększający się wpływ spraw został częściowo zrównoważony w roku 1999 i 2000 możliwością zatrudnienia sześciu członków etatowych, co sprawiło, że wpływ spraw na osobę utrzymywał się na zbliżonym poziomie. Jednak w roku 2001 stan ten pogorszył się znacznie. W referatach członków etatowych rejestrowano miesięcznie średnio: w latach 1997-98 po ok. 20 spraw, w roku 1999 i 2000 po ok. 25 spraw, natomiast w roku 2001 wpływ ten osiągnął liczbę ok. trzydziestu spraw miesięcznie, co oznacza wpływ sięgający 350 - 370 spraw rocznie na osobę. Są to nie tylko sprawy odwoławcze, bowiem SKO w Warszawie jest jedynym w Polsce Kolegium do właściwości, którego należy rozpatrywanie spraw administracyjnych wynikłych z dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279). Sprawy te, polegające na badaniu zdarzeń faktycznych i prawnych występujących na przestrzeni ostatnich 50 lat, w odniesieniu do decyzji obejmujących nieruchomości warszawskie, charakteryzuje olbrzymi stopień skomplikowania ze względu na upływ czasu, wielokrotną zmianę podmiotów właścicielskich, a także kolejne zmiany przepisów prawa, którym nieruchomości te podlegały. Dla zobrazowania skali trudności trzeba powiedzieć, że o ile badanie sprawy w zwykłym trybie odwoławczym polega zazwyczaj na zaznajomieniu się z aktami sprawy nadesłanej z gminy, to w przypadku tzw. spraw dekretowych prowadzi się nadzorcze postępowanie pierwszoinstancyjne, tj. gromadzi dokumentację, bada decyzje komunalizacyjne, księgi hipoteczne, kolejne plany zagospodarowania przestrzennego miasta od roku 1931 począwszy itp. Postępowania te są niezmiernie żmudne, czasochłonne, a także kosztowne, chociażby z powodu objętości akt i licznej korespondencji w sprawie. Wymaga to wykonania licznych i czasochłonnych czynności, co w połączeniu z dużym wpływem nowych spraw często niestety prowadzi do niedotrzymywania terminów załatwiania spraw określonych w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Nieco zmieniły się proporcje rodzajów spraw, które rejestruje Kolegium - zwiększyła się o 2 % liczba spraw z zakresu pomocy społecznej, co jest zapewne skutkiem zarówno pogarszającej się sytuacji materialnej społeczeństwa, jak i zmian w prawie materialnym, a także znacznie - o kilkaset (co stanowi 4 % wpływu) liczba spraw z zakresu ustawy o drogach publicznych oraz ustawy o ruchu drogowym. Zmniejszył się natomiast wpływ spraw związanych z ewidencją ludności (ustał w drugiej połowie roku). Bez szczególnych zmian proporcjonalnych, choć w zwiększonej liczbie wpływały pozostałe sprawy. Np. z zakresu gospodarki nieruchomościami wpłynęło spraw 1616, w tym ok. 540 to sprawy rozstrzygane na podstawie dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. st. Warszawy (Dz.U. Nr 50, poz. 279), jak wspomniano wymagające szczególnie żmudnych i długotrwałych postępowań.

Kolegium załatwiało w roku 2001 sprawy z terenu 125 gmin, 11 powiatów, oraz takie, w których właściwość miejscowa wynika z przepisu szczególnego, na mocy którego Kolegium warszawskie jest organem wyższego stopnia we wszystkich sprawach rozstrzyganych przez jednostki samorządu terytorialnego stopnia wojewódzkiego Województwa Mazowieckiego. Spraw takich było ponad 200, dotyczyły decyzji wydawanych przez Marszałka Województwa Mazowieckiego oraz Mazowiecką Dyrekcję Dróg Publicznych (ok. 150 spraw).

Kolegium rozpatrywało 385 spraw, w których decyzję wydawali starostowie. Ponieważ w licznych sprawach kompetencje starosty zostały przekazane wójtom, burmistrzom i prezydentom miast, więc nie ma możliwości wyodrębnienia tych decyzji spośród załatwianych przez wymienione organy.

Działania zarządów gmin i dzielnic, a także starostów w zakresie aktualizacji opłat za użytkowanie wieczyste znajdują w Kolegium odbicie w postaci składanych wniosków użytkowników wieczystych nieruchomości o uznanie, że aktualizacja nie jest uzasadniona. W roku 2001 wpływ tych wniosków przekroczył 2 400, a ponieważ nastąpiło to w końcowych miesiącach roku, toteż pozostało do załatwienia ok. 1 300 takich spraw. Każda z nich wymaga dodatkowej korespondencji (wezwanie na rozprawę), a poza zaangażowaniem składu orzekającego, także protokolanta.

Na skutek zmian w prawie doszło do sytuacji, w której samorządowe kolegia odwoławcze stały się w praktyce powszechnymi organami wyższego stopnia. W związku z tym poszerzył się także krąg gatunkowy prowadzonych przez składy orzekające Kolegium postępowań - poza znanymi dotychczas przedmiotami sporu pojawiły się także sprawy nowe - z zakresu ochrony zwierząt, organizacji imprez masowych, kar za przejazdy pojazdami nienormatywnymi, dostępu do informacji publicznej, różnych koncesji wydawanych na działalność w zakresie handlu alkoholem, diagnostyki samochodowej, przejazdów i transportu czy usuwania odpadów niebezpiecznych. Ponieważ członkowie Kolegium warszawskiego orzekali zawsze we wszystkich rodzajach administracyjnych spraw bez podziałów rodzajowych i specjalizacyjnych, dzięki czemu stanowią grupę zawodową o wszechstronnych doświadczeniach zawodowych, również obecne poszerzenie kompetencji rzeczowej kolegium nie sprawiło szczególnych trudności w pracy Kolegium.

Nie sposób jednak nie zauważyć, że Kolegium w obecnym składzie etatowym i przy obecnym poziomie zasilania budżetowego, pomimo podjęcia szeregu działań oszczędnościowych i racjonalizujących załatwianie spraw, nie jest w stanie załatwić wszystkich wpływających spraw, co może powodować powiększanie zaległości i przedłużanie czasu trwania postępowań ponad terminy wyznaczane przez prawo. Może prowadzić to do uzasadnionych skarg na bezczynność organu administracyjnego, a w skrajnych przypadkach do powstania roszczeń odszkodowawczych z tego powodu. Jeżeli wpływ spraw nie zmniejszy się, a nic na to nie wskazuje, i nie nastąpi wydatne zwiększenie środków materialnych przeznaczanych na załatwianie spraw, istnieje obawa, iż liczba spraw niezałatwionych będzie miała tendencję rosnącą. Stan taki nie jest jednak do zaakceptowania w odniesieniu do organu administracji publicznej, którego jednym z zasadniczych zadań jest stanie na straży praworządnego postępowania organów samorządu terytorialnego, a także nadzorcza ocena toku postępowań, w tym bezczynności, innych organów administracyjnych.

Prezes

Samorządowego Kolegium Odwoławczego

w Warszawie

adw. Leszek J. Kamiński

Warszawa, 22 lutego 2002